Alpaca Wol
De vacht van alpaca's is van een hoogwaardige wolsoort die sterker,
warmer en lichter is dan de wol van schapen en het is ook nog eens
hypo-allergenisch. De vezelstructuur is zowel zeldzaam als superfijn en
de zachtheid is te vergelijken met kasjmierwol.
Alpacawol is er in 22 natuurlijke tinten met wel 200 schakeringen
waardoor het verven in bepaalde kleuren vaak niet eens nodig is en het
gebruik van
scherpe chemicaliën achterwege kan blijven. De ruwe wol is
vrij van lanoline waardoor de verwerking relatief eenvoudig
is.
Sf
en Pf haarfollikels
De foetes heeft primaire follikels (Pf) over de gehele
huid. Bij
de geboorte bestaat het grootste gedeelte van de vacht uit primaire
follikels, die dikke vezels geven. Vlak na de geboorte ontwikkelen zich
secundaire follikels (Sf) rond de
primaire follikels.
Later ontstaan uit de primaire follikels zogenaamde gemedulleerde
(medulla = merg)
vezels. Dit zijn ongewenste, stugge vezels die moeilijk te verwerken
zijn. Gedurende de eerste maanden komen er steeds meer vezels uit
secundaire follikels bij;
dit zijn dunnere vezels.
Na ongeveer de vierde maand bestaat de vacht voornamelijk uit
dunne vezels uit de secundaire follikels.
Na de achtste maand worden de vezels dikker (zie MFD).
De Sf : Pf is de verhouding tussen secundaire en primaire
haarfollikels. Bij
de alpaca is deze gemiddeld 7:2.
Soft
rolling
skin
Wanneer een alpaca een losse huid heeft, de zogenaamde "soft rolling
skin", dan heeft de vacht de volgende kwaliteiten en voordelen.
- Groter huidoppervak betekent een zwaardere vacht.
- Hoge dichtheid van secundaire follikels betekent een fijne zachte
wol, hoge opbrengst en
een betere lengte van de lok.
- Vezels van gelijke grootte geeft een zachtere wol.
- Betere elasticiteit van de vezels geeft een betere krulling.
- Cilindervormige vezels bevorderen zachtheid en glans.
Vacht
van oudere
dieren
- Kwaliteit neemt af.
- Gewicht van vacht wordt minder.
- De groei gaat langzamer waardoor vezellengte korter is.
- Percentage gemedulleerde vezels stijgt.
MFD
De medium fiber diameter (MFD), gemiddelde
vezeldiameter
stijgt vanaf de achtste levensmaand. In de
eerste drie jaar stijgt de MFD met 2 á 3 micrometer
(=1/1000 mm) per jaar. Na drie jaar neemt de groei van de vacht af.
Vanaf drie jaar blijft de dikte gelijk, maar stijgt het aantal
gemedulleerde vezels.
Wol
gewicht
Drie kilo per vacht is een vrij normale opbrengst. De dikte
van de haren wordt weergegeven in microns.
- Alpaca heeft wol met een dikte tussen de 15 en 40 micron. De dikte is
verder afhankelijk van
aanleg en leeftijd.
- Vicuna heeft de dunste vezel; tussen de 10-15
micron. De opbrengst is slechts 0,5 kilo per vacht.
Wolkwaliteit
en
erfelijkheid
De kwaliteit van de wol is niet alleen afhankelijk van
omgevingsfactoren, maar eerder sterk genetisch bepaald. Het is daarom
interessant de wolkwaliteit van de ouders of nog beter de grootouders
te kennen.
Een dier van twee jaar oud met maar 15 micron kan op zijn vijfde jaar
een
heel ander percentage vezels met een lage micronwaarde vertonen. Je
kunt dit van te voren "weten"
wanneer de gegevens van de voorouders bekend zijn.
Crimp
(rimpeling of
golfjes)
De meningen over het voordeel van een mooie crimp van de wol zijn
verdeeld. Hoe belangrijk is het? Eric
Hoffman vindt het een onbelangrijke
eigenschap en zegt dat het in de wol-verwerking geen verschil maakt. De
crimp zou niets uit te staan hebben met de fijnheid van de wol.
Dr. Julio Sumar, een zeer vooraanstaand keurmeester uit Peru, meent
juist dat crimp bij de Huacaya gewenst is omdat het de fijnheid van de
vezels aangeeft. Onderzoek door Alpaca World
Magazine (UK) heeft
uitgewezen dat 'hoge crimp wol' in de Peruaanse wolindustrie hoog
gewaardeerd wordt en daarom apart verwerkt wordt (AWM herfst 2004,
blz.42).
Scheren
van de wol
Scheren gebeurt in het voorjaar. Voor het scheren wordt er niet
gewassen of geborsteld. Men kan oppervlakkig vuil er met de hand
afkloppen, strootjes wegplukken en met een luchtspuit op de
compressor de vacht schoonblazen. Omdat de
wol van alpaca's langzaam groeit is het verstandig om ze niet te kaal
te scheren. Het wordt aangeraden ongeveer een centimeter wol te laten
zitten met bovenop het hoofd een 'petje' als bescherming tegen
weersinvoeden zoals de UV-stralen van de zon.
Het scheren begint op de ruglijn en daarna parallel langs de ruglijn
over de flanken naar beneden. Probeer de wol meteen op een lengte te
scheren. Hoe langer de wol, des te gemakkelijker is die te verwerken.
Allemaal korte eindjes zijn niets waard.
De mooiste wol komt van de rug naar de flanken toe en van de schouders;
leg deze daarom meteen apart. De tweede kwaliteit wol komt van de nek
en tenslotte, als minste kwaliteit, de wol aan de buik, de bovenbenen
en de onderbenen.
De wol aan de nek is korter en groeit langzamer dan de rest, vandaar
dat je vaak ziet dat bij het scheren aan de nekpartij wat meer wol
blijft zitten. Aan
het staartje laat men meestal ook de wol staan.
Alpaca's zijn gevoelige dieren en het scheren kan een ervaring zijn die
heel beangstigend voor ze is. Alleen al het vreemde geluid van een
electrisch apparaat is doodeng. Zorg in ieder geval dat de omgeving
rustig is; dus liever geen vreemde toeschouwers, gillende kinderen of
blaffende honden.
Sommige mensen geven hun dieren voor het scheren een kalmeringsmiddel
terwijl anderen er de voorkeur aangeven de poten vast te binden.
Na het vastleggen van alle vier de poten gaat het dier liggen, waarna
het van de ene zijde op de andere kan worden gerold. Deze vrij
eenvoudige scheerklus kan door twee mensen worden uitgevoerd. Het
prettigst voor het dier is dat het gewoon rechtopstaand geschoren
wordt, terwijl het aan het hoofdstel wordt vasthouden.
Hiervoor moet het dier geleerd hebben, aangeraakt te worden. Dit
houdt een regelmatige training in waarbij alle delen van het
lijf
worden
aangeraakt, zonder dat het dier overstuur raakt. Als het dier eenmaal
heeft ervaren hoe prettig het voelt zonder jas, zal het zich de
volgende keer gemakkelijker laten hanteren.
Wol
spinnen
Alpacawol is zacht, sterk, licht en warm. Nadat de alpaca’s
geschoren zijn, heb je dus het neusje van de zalm in huis!
Omdat alpacawol fijner van structuur en minder vet dan
schapenwol
is, blijft er doorgaans weinig vuil in de vacht hangen.
Voordat je de wol gaat kaarden, kun je de vacht uitkloppen en met de
hand de grootste ongerechtigheden verwijderen. Sommige spinners geven
er de voorkeur aan de vacht eerst te wassen alvorens die te gaan
spinnen. Dit is niet verkeerd en je zou het kunnen uitproberen om te
zien wat voor jou het prettigst werkt.
Met alpacawol kun je een hele dunne draad spinnen en dat is plezierig
omdat alpacawol flink isoleert. Een dunne trui van alpacawol geeft
namelijk net zoveel warmte als een dikke schapenwollen trui.
Omdat alpaca’s in wel meer dat twintig natuurlijke kleuren
voorkomen, kun je het verven eventueel achterwege laten.
Vacht
wassen
Wil je toch de vacht wassen voordat die gesponnen wordt, dan kun je dat
als volgt doen.
Weeg een hoeveelheid vacht af die je denkt nodig te hebben voor je
project, plus 100 gram extra om het verlies van haren en vuil te
compenseren.
Voor het wassen van een vacht kun je een rechthoekige bak gebruiken,
een kinderbadje of de badkuip. Emmers zijn minder geschikt omdat daarin
de vacht in de war kan raken. De vacht moet gewoon lekker ruim in het
water kunnen liggen.
Vul de bak met warm water van ongeveer 60 graden (dus net te heet voor
je handen) en voeg een flinke scheut zacht (vloeibaar) wasmiddel toe,
roer dit met een pollepel door het water zodat het goed oplost. Te
veel wasmiddel is minder erg dan te weinig.
Leg nu de vacht op het water en duw deze rustig onder. Blijf duwen tot
de vacht onder water blijft liggen en laat het zo staan. Niet kneden of
meteen al het water willen verschonen want door al dat gekneed en
geknijp kan de wol gaan vervilten.
Na 24 uur schuif je de vacht naar de rand om te kijken hoe vuil het
water is; eventueel kun je het nog eens een paar nachten langer laten
staan.
Uitspoelen. Leg een paar schone oude handdoeken neer. Druk de vacht
weer tegen de rand van je wasbak, til het uit het water en leg het op
de handdoek. Neem nu schoon handwarm water en leg de vacht er opnieuw
in, herhaal dit een paar keer tot het water geen kleur meer heeft.
Nu de vacht schoon is, leg je die op een schone badhanddoek. Je rolt
het
geheel op en drukt voorzichtig het water eruit. Neem opnieuw een droge
handdoek en spreidt hier de gewassen vacht op uit om verder te laten
drogen. Hierna geduldig afwachten!
Gebruik geen wasverzachter als je van plan bent de wol
later nog te
gaan verven.
Voor het wassen van schapenwol gelden met betrekking tot de
watertemperatuur andere
regels.
Machinaal
spinnen
De meeste wolfabrieken zijn ingesteld op het verwerken van schapenwol.
Om alpacawol te kunnen spinnen zouden de machines moeten worden
aangepast. Maar omdat dit geen kwestie is van "even een
knopje omzetten" zullen de meeste fabrieken geen kleine
hoeveelheden alpacawol willen afnemen.
Uiteraard zijn er in Europa gespecialiseerde fabrieken die dat wel
kunnen, je wordt dan geacht flink wat kilo’s wol aan
te leveren.
Spincursus
Zelf spinnen is natuurlijk het leukste en het is een hobby die weer
helemaal terug komt.
Als je nog nooit hebt gesponnen, kun je daarin een korte cursus volgen.
Meestal leer je dan ook werken op verschillende soorten spinnewielen
zodat je meteen leert wat er op de markt is.
Kijk eens op de website
van De Spinkamer.
Nieuwe spinnewielen zijn niet goedkoop maar er is een levendige handel
in gebruikte en betaalbare wielen op het internet te vinden.
Bekende merken zijn de Nederlandse Louët
en de Nieuw Zeelandse Ashford.
Of kijk bij de Wolboerderij "Blij
Bezuiden".
Voor informatie over spincursussen en nog veel meer spinnieuws kun je
kijken op de site van de Landelijke
Spingroep
en
